سبک‌کنندۀ خاک
سبک‌کنندۀ خاک چیست؟
گیاهان 98% از اکسیژن مورد نیاز خود را از بستر کشت دریافت می‌کنند؛ این عدد به قدر کافی برای اهمیت به کیفیت بستر کاشت، بزرگ است. بستر کاشت سنگین ریشه را در دریافت اکسیژن دچار مشکل می‌کند. راه حل این مسئله در به کارگیری صحیح سبک کنندههای خاک قرار دارد. سبک کننده‌ها از اصلاح کنندههای بافت خاک هستند و به فرم‌های مختلف، در ترکیب کاشت گیاهان به کار می‌روند؛ اما این مواد دقیقا چه تغییری در چه بخشی از خاک ایجاد می‌کنند؟
ابتدا کمی خصوصیات فیزیکی خاک را بهتر بشناسیم. سبک بودن یا سنگین بودن خاک اصطلاح‌هایی هستند که برای تعیین وضعیت “بافت خاک” به کار برده می‌شود. بافت یکی از خصوصیات فیزیکی خاک است که مشخص کننده‌ی درصد نسبی ذرات تشکیل دهنده‌ی آن است. بافت خاک میزان توان آن برای جذب آب، میزان تهویه و قابلیت نفوذ و رشد ریشه و هم‌چنین حاصلخیزی خاک را تعیین می‌کند. بخش جامد خاک معمولا از ذرات معدنی مانند رس، سیلت و شن تشکیل شده است. در این مطلب بافت بستر کاشت را بررسی می‌کنیم و به معرفی سبک‌کنندۀ خاک می‌پردازیم.
خاک سبک
خاک سبک به خاکی با شن و ماسه زیاد نسبت به رس اشاره دارد. خاک سبک متخلخل بوده و زهکشی خوبی دارد. علاوه بر این وجود موادی مانند پرلیت، کوکوپیت یا پیتماس در بستر کاشت گلدان خاک را در جهت سبک شدن پیش می‌برد. از خاک‌های سبک برای کاشت بذر، باغ‌های عمودی، ریشه‌دار کردن قلمه‌ها و کاشت گیاهان آپارتمانی استفاده می‌شود.
مقایسه خاک سبک و خاک سنگین
اگر خاک سنگین برای کاشت گیاهان استفاده کنیم چه نتیجه‌ای به دنبال خواهد داشت؟ خاک سنگین به خصوص برای کاشت گیاهان آپارتمانی می‌تواند منجر به پوسیدگی و مرگ گیاه شود. در خاک سنگین فضای بین ذرات کم و حرکت آب و املاح کند است. خاکی با بافت سنگین دیر خیس شده و زهکشی و تهویه مناسب ندارد. رشد ریشه در چنین خاکی ضعیف است. از مزایای این خاک می‌توان به آبشویی پایین و ظرفیت بالای نگهداری مواد غذایی اشاره کرد. در مقابل خاک سبک فضای بین ذرات بزرگتری دارد، حرکت آب و املاح در آن تندتر بوده و تهویه خوبی دارد. خاک با بافت سبک زودتر خیس خورده و سریع خشک می‌شود. رشد ریشه در آن راحت است. البته در این خاک میزان آبشویی بالا بوده و عناصر غذایی به سرعت از دست می‌روند. گلدان‌هایی با بستر کاشت سبک به راحتی جابجا شده و به قفسه یا سکوها فشاری وارد نمی‌کنند؛ این مسئله در احداث روف گاردن، کشت‌های گلخانه‌ای یا آپارتمانی‌هایی با تعداد گلدان زیاد، بسیار حائز اهمیت است.
انواع سبک‌کنندۀ خاک
با توجه به نکاتی که در بخش تفاوت خاک سنگین و سبک ذکر شد احتمالا دلیل اهمیت استفاده از خاک سبک به خصوص در گلدان گیاهان آپارتمانی را متوجه شده‌اید. حالا زمان آن رسیده تا گلدان‌هایی که در خانه دارید را بررسی کنید. با کمک خصوصیاتی که برای خاک سبک نام برده شد می‌توانید بافت خاک را تشخیص دهید و برای بهبود آن اقدام کنید. افزودن سبک‌کنندۀ خاک یکی از راه‌های اصلاح بافت خاک است. البته نوع سبک کننده‌ای که به بستر کشت افزوده می‌شود اهمیت بسیار دارد چرا که مواد وارد شده تنها بر بافت بستر تاثیر گذار نیستند و بر تمام ویژگی‌ها از جمله واکنش شیمیایی، ظرفیت تبادل کاتیونی، زهکشی و میزان جذب عناصر غذایی تاثیر می‌گذارند، بنابراین پیش از انتخاب نوع سبک کننده‌ای که برای اصلاح بستر کشت به کار می‌برید از ویژگی‌ها و تناسب آن با گیاه خود اطمینان حاصل کنید. در ادامه ویژگی‌های دو نوع از پرکاربردترین سبک کنندههای خاک را مطالعه کنید و به تفاوت میان پرلیت و پوکه توجه کنید.
پرلیت چیست؟
جنس پرلیت چیست؟ پرلیت سیلیکات سفید-خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا (تقریبا 1000 درجه سانتی‌گراد)، آب آن بخار شده و این ذرات سفید ایجاد را ایجاد می‌کند. این ماده بهترین جانشین ماسه در محیط‌های کشت است. روی ذرات پرلیت حفره و حجره‌هایی وجود دارد که مسدود هستند بنابراین آب در آن نفوذ نمی‌کند اما به آن می‌چسبد. این ماده سریع مرطوب و به سرعت هم خشک می‌شود و از نظر شیمیایی غیر فعال است. پرلیت عاری از عوامل بیماری‌زا، حشرات و بذرهای علف هرز است، البته که در اثر استفاده می‌تواند آلوده شود؛ بنابراین اگر پرلیت از پیش استفاده شده را در بستر کشت به کار می‌برید حتما آن را ضدعفونی کنید. از دیگر ویژگی‌های پرلیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
قطر ذرات آن 3-1 میلی‌متر است.
حدود 4-3 برابر وزن خود آب حمل می‌کند.
ظرفیت تبادل کاتیونی آن ناچیز است.
عاری از مواد شیمیایی است.
تجزیه نمی‌شود.
دارای مقادیر ناچیزی سدیم، آلومینیوم و فلور است و گاهی در گیاهان حساس به فلور مشکل ساز است.
بسیار سبک بوده و هر متر مکعب آن به طور متوسط 100 کیلوگرم وزن دارد.
در برابر ضربه مقاومت ندارد.
پرلیت خنثی دارد.
در صورتی که پیش از مصرف خیسانده نشود هنگام استفاده گرد و خاک ایجاد می‌کند و پس از آبیاری روی سطح بستر باقی می‌ماند.
انواع پرلیت
دانه بندی پرلیت در درجات مختلف به بازار می‌رسد؛ دانه‌های بسیار ریز پرلیت که 3-1 میلی‌متر قطر دارند تا پرلیت‌هایی با سایز دانه‌بندی 2 سانتی‌متر. گاهی پرلیت به صورت پودر با نام پرلیت میکرونیزه نیز ارائه می‌شود. ویژگی‌های پرلیت در سایزهای متنوع را در ادامه مطالعه کنید.
پرلیت فوق العاده درشت و درشت
این نوع پرلیت اغلب برای اصلاح خاک باغچه به کار می‌رود. افزودن پرلیت درشت به بسترهای کاشت با ظرفیت نگهداری آب بسیار بالا و زهکشی بسیار پایین توصیه می‌شود.
پرلیت متوسط
پرلیت دانه متوسط اغلب به ترکیبات کاشت گیاهان گلدانی افزوده می‌شود تا از متراکم شدن بستر در محیط محدود بستر جلوگیری کند.
پرلیت ریز
پرلیت ریز برای جوانه‌زنی بذر یا ریشه‌زایی قلمه ایده‌آل است. البته تولید پرلیت دانه ریز کمتر از انواع دیگر پرلیت است بنابراین گاهی پوکه جایگزین پرلیت ریز می‌شود.
پوکه چیست؟
دانه‌های رس در اثر تحمل دمای 1700 تا 1200 درجه سانتی‌گراد سفت شده و رنگ نخودی به خود می‌گیرند. هدف از بکار بردن این مواد تغییر ویژگی‌های فیزیکی محیط کاشت است. پوکه از جمله موادی است که به منظور سبک کردن خاک وارد محیط کشت می‌شود. ویژگی‌های پوکه را در ادامه مطالعه کنید
دارای منافذ کافی جهت تهویه است.
مقاوم به شکستن است.
دارای منافذ نگهدارنده آب است.
وزن مخصوص آن بسیار کم است (5/0 گرم بر سانتی‌متر مکعب).
ظرفیت تبادل کاتیونی آن بالا است.
در سایزهای ریز (قطر8 میلی‌متر)، متوسط (قطر 16-8 میلی‌متر)، درشت (قطر بیش از 16 میلی‌متر) وجود دارد.
دیگر ویژگی‌های پوکه با توجه به نوع رس آن بسیار متنوع است.
تهیه سبک‌کنندۀ خاک
برای خرید سبک کننده خاک مانند پرلیت یا پوکه می‌توانید در همین صفحه از فروشگاه گیاهامی خرید خود را ثبت کنید. علاقه‌مندان به نگهداری گیاه سوالات بسیاری در زمینۀ ویژگی پرلیت خوب و کاربرد سبک کنندههای خاک مطرح می‌کنند؛ در حقیقت کیفیت پرلیت و پوکه در انواع برندها معمولا ثابت است و حصول نتیجه‌ی مطلوب بستگی به شیوه و میزان استفاده از آن‌ها دارد. بنابراین کافی است هر جای ایران که هستید، پس از مطالعۀ مطالب مربوط به استفاده از پرلیت و مراجعه به صفحه فروش در وبسایت گیاهامی سفارش خود را ثبت کرده و آن را درب منزل تحویل بگیرید.