بذر گیاهان دارویی
ایجاد ارتباط با طبیعت به هر بهانه‌ای می‌تواند سبب بهبود وضعیت جسمی و روحی انسان شود. گردش در طبیعت، کمپ در کوه یا جنگل از راه‌های ایجاد این ارتباط است اما حضور نشانه‌هایی از آن در محل زندگی یا کار ایدۀ خوبی است. گیاهان آپارتمانی و باغچه‌ای محیطی زیبا و البته سالم ایجاد می‌کنند در کنار آن‌ها از کاشت گیاهان دارویی غافل نشوید. بذر گیاهان دارویی در فروشگاه‌های کشاورزی در دسترس بوده و به راحتی قابل کشت هستند. در ساده‌ترین تعریف گیاهان دارویی آمده که گیاهان دارویی در انواع علفی و چوبی، دارای مواد موثره‌ای هستند که در داروسازی و طب سنتی کاربرد دارند. مانند سنبل الطیب، گل گاو زبان و اسطوخودوس. در ادامه با تعدادی از این گیاهان دارویی و نحوۀ کاشت بذر آن‌ها آشنا خواهیم شد.
عوامل موثر بر رشد بذر گیاهان دارویی
مانند تمام گیاهان بسیاری از عوامل بر کیفیت و کمیت رشد بذر گیاهان دارویی موثر هستند اما برخی از آن‌ها تاثیر بیشتری دارند.
تاثیر نور بر بذر گیاهان دارویی
نور تنها منبع خارجی انرژی برای ادامۀ حیات گیاه است. فتوسنتز، باز و بسته شدن روزنه‌ها، حرکات گیاه، جوانه زنی بذر، گلدهی و رشد رویشی تحت تاثیر شدت، کیفیت و مدت نور هستند. هوای آفتابی و خشک در گیاهان دارویی سبب افزایش گلیکوزیدها نسبت به آلکالوئیدها میشود.
تاثیر دما بر گیاهان دارویی
دما عامل مهمی در کشت گیاهان دارویی است. کاهش ناگهانی دما باعث تشکیل بلورهای یخ در فضای بین سلولی گیاه میشود در نتیجه آب از سلول خارج شده و سبب خشکی گیاه میشود. علاوه بر این سرعت فتوسنتز و برخی مکانیسم‌های گیاهی که سبب ساخت مواد موثره میشود تحت تاثیر دما هستند.
تاثیر ارتفاع بر رشد بذر گیاهان دارویی
ارتفاع از سطح دریا مهم‌ترین عامل موثر در رشد گیاهان دارویی است. با افزایش ارتفاع، دما و فشار اتمسفر کاهش می‌یابد و سرعت باد، رطوبت نسبی و شدت نور افزایش می‌یابد. بنابراین، همانطور که شرایط آب و هوایی با ارتفاع تغییر می‌کند، الگوی پوشش گیاهی نیز تغییر می‌کند. ترکیبات تلخ در گیاهان با افزایش ارتفاع افزایش می‌یابد در حالی که محتوای روغن آویشن و نعناع کاهش می‌یابد.
به همین ترتیب عوامل دیگری مانند رطوبت جو، میزان بارندگی و خاک بر کیفیت گیاهان دارویی موثر هستند.
معرفی آویشن
گیاه آویشن اغلب مصارف آشپزی داشته و به عنوان ادویه و گیاه دارویی استفاده میشود. این گیاه در باغچه، باغ و کوه می‌روید. پرورش آن دشوار نبوده و با کمی مطالعه و دقت شاهد رشد تعداد زیادی بوتۀ آویشن خواهید بود. سخت‌ترین مرحلۀ پرورش آویشن، جوانه زنی بذر آن است چرا که کمی زمان بر بوده و نسبتا سخت جوانه می‌زند. برای کاشت بذر آویشن خاک غنی آماده نکنید؛ همانطور که گفتیم آویشن در حاشیۀ جاده یا بیابان‌ها رشد می‌کند بنابراین آبیاری بیش از اندازه، کوددهی یا مراقبت زیاد مطلوب آن نیست و سبب کاهش عطر، طعم و میزان مادۀ موثره میشود. در ادامه طرز کاشت بذر آویشن را مرور می‌کنیم.
آموزش کاشت بذر آویشن
- یک گلدان، جعبه یا ناحیه‌ای از باغچه که قصد کاشت آویشن در آن را دارید به خوبی آماده کنید؛ سنگ، علف هرز و ناخالصی خاک را جدا کرده و در نهایت سطح آن را کاملا صاف کنید.
- بذر آویشن را روی خاک بپاشید و سپس مقداری خاک سبک روی بذرها بریزید تا پوشانده شوند.
- با آبپاش روی خاک را کاملا مرطوب کنید.
- از یک کیسۀ پلاستیکی شفاف برای ایجاد محیطی گرم و مرطوب کمک بگیرید. کافی است سطح خاک را با آن بپوشانید.
- بسته به مکانی که بذرها در آن کاشته شده اند 12-2 هفته جوانه زنی انجام میشود. صبور باشید و رطوبت محیط زیر پلاستیک را تامین کنید.
- اگر کاشت در گلدان انجام شده، آن را برای جوانه زنی در مکانی گرم قرار دهید، و پس از اینکه گیاهچه‌ها به ارتفاع 10 سانتی‌متر رسیدند می‌توانید آن‌ها را به خاک منتقل کنید.
- پس از اینکه بوته‌های آویشن در بهار یا پاییز بالغ شدند به راحتی می‌توانید به کمک یک بیلچه آن‌ها را از خاک خارج کنید و در مکان مورد نظر بکارید با فاصلۀ بوته‌ها را بیشتر کنید.
- پس از 6 ماه الی 1 سال زمان برداشت برگ آویشن فرا می‌رسد، سرشاخه‌ها را به همراه برگ جدا کنید. از هر شاخه بیش از 3/1 طول آن برداشت نکنید تا گیاه توان باززایی شاخه را داشته باشد.
معرفی بابونه آلمانی
احتمالا بسیار شنیده‌اید که دم کردۀ گل بابونه برای آرامش اعصاب، خوابی راحت و شادابی پوست کارایی دارد. این گل علاوه بر خواص دارویی که دارد، زیبایی بی‌نظیری نیز به باغچه اضافه می‌کند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های گل بابونه جذب حشرات گرده افشان مانند زنبور است؛ بنابراین حضور آن در حاشیۀ مزارع، باغ‌ها و گلخانه‌ها مفید خواهد بود. گل بابونه دارای گلبرگ سفید با مرکزی زرد رنگ است. اگر در باغچه سبزی کاشتید حضور تعدادی بوتۀ بابونه می‌تواند به عنوان یک مبارزۀ بیولوژیک با حشرات محسوب شود. ارتفاع بوتۀ بابونه به 45-15 سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه خوش رایحه در محل خنک بهتر رشد می‌کند و بهتر است در سایه کاشته شود اما توان رشد در آفتاب کامل نیز دارد. بابونه پس از جوانه زنی بذر به مراقبت کمی نیاز دارد. خاک مرطوب مناسب آن نیست و برای رشد خوب خاک نسبتا خشک مطلوب است؛ تنها پس از خشک شدن عمقی خاک باید آبیاری انجام شود. کوددهی و آبیاری بیش از اندازه سبب رشد زیاد شاخ و برگ بوته میشود و گل‌های حاصل نیز عطر و طعم بسیاری ضعیفی خواهند داشت.
آموزش کاشت بذر بابونه
- اگر بذر بابونه را در خانه یا گلخانه می‌کارید 4-3 هفته پیش از تاریخ آخرین یخبندان سال گذشته اقدام به کاشت آن کنید.
- اگر بذر بابونه را در باغچه و فضای باز می‌کارید بهار زمان مناسبی برای اقدام است.
- جوانه زنی بذر بابونه در دمای 13-7 درجه سانتی گراد انجام میشود.
- خاکی سبک تهیه کنید و بذر را روی آن بپاشید، کمی خاک روی آن ریخته و با غبارپاشی آبیاری کنید.
- زمانی که گیاهچه‌ها به ارتفاع 3-2 سانتی‌متر رسیدند آن‌ها را به خاک منتقل کنید.
گیاه سیاهدانه
سیاهدانه که از گل زیبای سیاهدانه گرفته میشود، گلبرگ‌های آبی یا سفید داشته و زیبایی مثال زدنی دارد. یکی از زودرشدترین انواع گل که می‌توانید در باغچه یا مزرعه بکارید تا علاوه بر زیبایی از خواص بی پایان آن استفاده کنید گل سیاهدانه است. حتی از گل‌های خشک شدۀ آن نیز در گل‌آرایی استفاده میشود. بوتۀ این گیاه به ارتفاع 50-20 سانتی متر می‌رسد. گل‌ها معمولا 5 گلبرگ دارند و ستاره‌ای شکل هستند. دانه‌هایی که مورد مصرف ما هستند در واقع همان بذر قهوه‌ای تا سیاه رنگ گل سیاهدانه است که در بخش مرکزی گل و در غلافی قهوه‌ای و گرد ظاهر میشود.
آموزش کاشت بذر سیاهدانه
- برای کاشت بذر سیاهدانه نقطه‌ای با آفتاب کامل و مرطوب انتخاب کنید. زهکشی خوب خاک نیز بوته‌هایی با توان گلدهی بیشتر ایجاد می‌کند.
- اواخر زمستان یک گلدان آماده کرده و تعداد نسبتا زیادی بذر در آن بکارید. اگر بذر سیاهدانه را مستقیما در خاک می‌کارید صبر کنید تا زمانی که دمای هوا در منطقۀ شما به 15 درجه‌سانتی گراد برسد و به طور مداوم چند روز در این دما ثابت بماند.
- اگر در مناطق گرمسیر زندگی می‌کنید بذر سیاهدانه را در پاییز بکارید تا در بهار گل‌ها شکوفا شوند.
- روش کاشت بذرها مانند بابونه است. بذر سیاهدانه معمولا زود جوانه می‌زند و بسته به دما 14-10 روز زمان می‌برد.
- پس از جوانه زنی و رشد تا ارتفاع 10 سانتی‌متری می‌توانید گیاهچه را به فضای باز منتقل کنید. بین بوته‌ها 30-20 سانتی‌متر فاصله را رعایت کنید. کاشت به صورت ردیفی برای این گیاه توصیه نمی‌شود، بوته‌ها را به صورت کلنی و توده‌ای بکارید.
- اگر تمایل دارید در تمام طول فصل گل سیاهدانه در باغچه حضور داشته باشد تا پایان بهار هر 3 هفته یک مرتبه دوباره در میان بوته‌ها بذر بکارید.
- توصیه میشود سال به سال محل کاشت سیاهدانه را تغییر دهید تا از فرسایش خاک در یک نقطه جلوگیری شود.
معرفی گیاه اسطوخودوس
تصور باغی بدون حضور دست کم یک بوتۀ اسطوخودوس کمی دشوار است. خواص آرامبخشی این گیاه دلیل اصلی تمایل افراد برای پرورش آن است. اسطوخودوس یا لاوندر تسکین دهندۀ سیستم عصبی بوده و به عنوان آرامبخشی قوی استفاده میشود. روغن این گیاه را مستقیما روی پوست به عنوان مادۀ ضدعفونی کننده و ترمیم کنندۀ پوست اعمال می‌کنند. دم کرده این گیاه ادرار آور و تسکین دهندۀ درد معده است. این گیاه فوق العاده به خشکی مقاوم است و دارای رایحه‌ای فوق العاده است. کافی است در یک کیسۀ پارچه‌ای مقداری از گل‌های خشک شدۀ اسطوخودوس را ریخته و کنار تخت قرار دهید تا خوابی آرام را تجربه کنید. اسطوخودوس گیاه چند سالۀ چوبی است و گل‌هایی به رنگ بنفش تیره یا سفید هستند. آفتاب دوست است و در گرما به خوبی رشد می‌کند. پس از استقرار در خاک به مراقبت کمی نیاز دارند؛ در یک خشکی طولانی مدت گیاه می‌تواند زنده بماند و میزان کمی آبیاری می‌تواند رشد گیاه را تضمین کند. مهم‌ترین نکته در پرورش اسطوخودوس هرس سالانۀ بوته‌ها برای گلدهی بهتر است. آهو و خرگوش از این گیاه تغذیه نمی‌کنند بنابراین خسارتی از این نظر متوجه مزرعۀ اسطوخودوس شما نخواهد شد. اگر در خانه خرگوش نگه می‌دارید می‌توانید با خیال آسوده در باغچه این گل را بکارید.
آموزش کاشت بذر اسطوخودوس
- بذر اسطوخودوس به کندی جوانه می‌زند و قوۀ نامیۀ آن 50% است؛ به این معنی که اغلب نیمی از جمعیت بذر کاشته شده جوانه می‌زند.
- از آنجایی که بذر اسطوخودوس همزمان و یکدست جوانه نمی‌زند توصیه میشود بذر آن را نه در گلدان بلکه در سینی کشت بکارید تا گیاهچه‌ای که زمان انتقال آن فرا رسیده بدون آسیب به ریشۀ دیگران از سینی خارج و در خاک کاشته شود.
- شیوۀ کاشت بذر اسطوخودوس مانند کاشت بذر سیاهدانه است.
- گیاهچۀ اسطوخودوس را پیش از رشد تا ارتفاع 5 سانتی‌متری به خاک منتقل نکنید.
معرفی گیاه زوفا
زوفا گیاه بوته‌ای کوچکی است که به راحتی رشد می‌کند و به آب کمی نیاز دارد. زوفا در سال اول کاشت گل می‌دهد، برگ‌های ریز سبز رنگ آن عطر بسیاری دارد. گلدهی آن در اواخر بهار تا اوایل تابستان اتفاق می‌افتد. گل‌های آبی رنگ که جاذب زنبور و پروانه‌ها است تا شروع سرما روی بوته‌ها باقی می‌مانند و پس از آن تنها برگ‌ها باقی می‌مانند. زوفا مانند اسطوخودوس روی خاکی با زهکشی خوب رشد می‌کند اما بر خلاف آن به وجود آب در اطراف ریشه حساس نیست. قرن‌هاست که از زوفا به عنوان یک گیاه دارویی استفاده میشود. تقویت اعصاب، بازیابی قوای بدن پس از دورۀ بیماری و تسکین دهندۀ سرفه از خواص زوفا است. هم‌چنین از گل‌ها آن در سالادها استفاده میشود و از برگ معطر آن مانند نعناع در طبخ غذا استفاده میشود. علاوه بر خاصیت دارویی، زوفا یک گیاه بسیار مهم در مقابله با کرم کلم است.
آموزش کاشت بذر زوفا
- بذرها را به روش گفته شده در بخش آویشن کافی است روی خاکی با زهکشی خوب قرار دهید.
- نکتۀ مهم در کاشت بذر زوفا نیاز آن به نور است؛ بذرهای زوفا برای جوانه زنی به نور نیاز دارند بنابراین پس از کاشت آن‌ها را به طور کامل با خاک نپوشانید و تنها یک لایه خاک بسیار نازک و سبک روی آن بریزید.
- کمی سرما و رطوبت جوانه زنی بذر را بهبود می‌بخشد.
- حدودا 1 هفته تا 1 ماه پس از کاشت بذر جوانه زنی آغاز میشود.
- اگر بذرها را در گلدان یا سینی کشت کاشتید خیلی زود و پس از مشاهدۀ 4-3 برگ می‌توانید آن را به خاک منتقل کنید؛ البته هنگام جابجایی گیاهچه‌ها به سرعت پژمرده می‌شوند اما پس از چند روز بهبود می‌یابند.
معرفی گیاه بادرنجبویه
این گیاه دارویی یکساله، با رایحه و رنگ زیبای گلبرگ از پرطرفدار و زیباترین گیاهان دارویی است. گل‌ها و برگ‌های تازه یا خشک شدۀ آن به عنوان دمنوش گرم و سرد استفاده میشود. هم‌چنین عرق بادرنجبویه یکی از پایه‌های اصلی درمان سنتی مشکلات گوارشی است. از این گیاه به عنوان ادویه در طعم‌دار کردن سالاد، دسر و ماهی نیز استفاده میشود. گیاه بادرنجبویه سبب هضم راحت‌تر غذا شده و تحریک کنندۀ کبد است. از طرفی زیبایی بوته‌های غرق در گل به رنگ آبی و بنفش با برگ‌های سبز که بسیار شبیه به نعناع است، تمایل افراد برای کاشت این گیاه را دوچندان می‌کند. گل‌های بادرنجبویه از جذب کنندگان حشرات گرده افشان هستند بنابراین حضور آن‌ها در باغ یا در کنار دیگر گیاهان بوته‌ای مفید است. این گیاه بومی آسیا؛ ایران، هند، چین و روسیه است. ارتفاع آن به 40 سانتی‌متر رسیده و در طول تابستان گل می‌دهد.
آموزش کاشت بذر بادرنجبویه
ابتدا نقطه‌ای با آفتاب کامل و سبک پیدا کنید.
- آن را به خوبی آبیاری کنید سپس بذر را روی خاک بپاشید.
- روی بذر را به طور خیلی سبک و با تراکم کم بپوشانید.
- بهترین دما برای جوانه زنی بذر بادرنجبویه 20-15 درجه سانتی گراد است. اگر آن را از ابتدا در باغچه می‌کارید منتظر شوید تا دما در منطقۀ شما به این نقطه برسد.
- در صورتی که شرایط مطلوب بذر باشد جوانه زنی 14-7 روز زمان می‌برد.
- بذر این گیاه برای جوانه زنی به نور احتیاج دارد.
- اگر بذر را در گلدان می‌کارید تا در زمان مناسب به باغچه منتقل کنید اواخر زمستان زمان مناسبی است.
- پس از جوانه زنی گیاهچه‌ها، اگر آن‌ها را مستقیما در خاک کاشتید، فاصلۀ 40 سانتی‌متری برای آن‌ها در نظر گرفته و باقی بوته‌ها را از خاک خارج کنید.
- اگر بذر را در سینی کشت کاشتید هنگام انتقال آن‌ها به خاک نیز همین فاصله را در نظر بگیرید.
- رعایت این فاصله سبب میشود گیاه در ادامۀ مراحل رشدی به خوبی شکوفا شود و از نظر نور و غذا رقیبی وجود نداشته باشد.
معرفی گیاه زیره سبز
حتما در انواع غذا، ترشی و سالاد طعم زیره سبز را احساس کرده‌اید. این ادویه با طبع گرم و طعم نافذی که دارد در بیشتر وعده‌های غذایی قابل استفاده است. کاربرد بسیار زیاد زیره احتمالا افراد را ترغیب به کاشت آن در باغچه یا مزرعه کند. زیره سبز گیاهی گلدار و یکساله از خانوادۀ چتریان است. دانۀ این گیاه که مورد مصرف است طعمی گرم و تلخ دارد. این گیاه تا ارتفاع 1 متری رشد کرده و گل‌های آن چترهایی با رنگ صورتی یا سفید معطر است. اواسط تابستان یعنی خدود 120 روز پس از کاشت بذر، گل‌های زیره را مشاهده خواهید کرد. دانۀ زیره حاوی مادۀ فعال کومینالدئید است؛ روغنی فرار با خواص ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد نفخ. دانۀ زیره به صورت چای دم کرده و برای کمک به بهبود هضم، تسکین درد گوارشی، رفع نفخ و جذب چربی استفاده میشود. از آنجایی که زیره محصول مدیترانه‌ای است مقاومت چندانی به سرما ندارد و برای بازدهی خوب نیاز به فصل رشد گرم و نسبتا طولانی دارد. اگر در آب و هوای سرد زندگی می‌کنید برای پرورش زیره سبز کافی است از روش نشا کردن استفاده کنید. در ادامه توضیحات تکمیلی را مطالعه کنید.
آموزش کاشت بذر زیره سبز
اگر در منطقۀ معتدل یا گرم زندگی می‌کنید با خیالی آسوده می‌توانید بذرها را مستقیما در خاک بکارید؛ کافی است 5-4 ماه از سال بدون یخبندان داشته باشید. اولویت نیز با کاشت مستقیم در خاک است چرا که جابجایی گیاه و نشا کردن آن باعث شوک و از بین رفتن تعدادی از گیاهچه‌ها میشود.
- بذرها را یک تا دو هفته پیش از تاریخ آخرین یخبندان در سال گذشته بکارید.
- زمانی که دمای شب در منطقۀ شما به بالای 15 درجه سانتی گراد رسید می‌توانید شروع به کاشت بذر زیره سبز در محیط بیرونی کنید.
- بذرها را در عمق 3 سانتی‌متری بکارید و میان هر دو بوته 10 سانتی‌متر فاصله در نظر بگیرید.
- تا 2-1 هفته پس از کاشت، خاک را دائما مرطوب نگه دارید؛ آبیاری را به وسیلۀ آبپاش بارانی یا به صورتی قطره‌ای انجام دهید تا از شسته شدن بذرها جلوگیری شود.
- حدود 20-15 روز پس از کاشت شاهد اولین نشانه‌های جوانه زنی خواهید بود.
- به خاطر داشته باشید که هر گیاه فقط تعداد کمی بذر تولید می‌کند، بنابراین اگر زیره را برای بذر آن پرورش می‌دهید، تعداد زیادی بوته نیاز دارید.
- برای کاشت بذر زیره در فضای داخلی و نشا کردن آن، 45-30 روز پیش از تاریخ آخرین یخبندان سال قبل بذرها را بکارید.
- خیساندن بذرها به مدت 8 ساعت پیش از کاشت سرعت جوانه زنی را افزایش می‌دهد.
- از آنجایی که شوک وارد شده به ریشه در اثر نشا کردن می‌توان سبب خسارات جدی شود، توصیه میشود از گلدان‌های تخریب پذیر مانند جی فی پات استفاده کنید تا ریشه بدون خروج از گلدان در خاک قرار گیرد.
- 14 روز پس از کاشت بذرها در فضای داخلی مانند خانه یا گلخانه، شاهد جوانه زنی بذر خواهید بود.
خرید بذر گیاهان دارویی
بذر گیاهان دارویی را مانند بذر گل، بذر سبزی و صیفی یا بذر چمن می‌توانید از فروشگاه آنلاین گیاهامی تهیه کنید. طرز کاشت تعدادی از بذر گیاهان دارویی را در این مطلب شرح دادیم اما برای آشنایی بیشتر یا کاشت بذر گیاهانی که در این مقاله آموزش داده نشدند کافی است به پشتیبانی تیم گیاهامی پیام داده و سوالات خود را در میان بگذارید. تیم مشاوران گیاهامی به طور رایگان و با بیشترین دقت به سوالات شما پاسخ خواهند داد. اگر تا به حال تجربۀ خرید از فروشگاه گیاهامی را نداشتید، می‌توانید با اولین خرید از تخفیف ویژه برخوردار شوید.