سم و آفت‌کش

آفت‌ها و مبارزه با آن‌ها

آفت‌ها موجوداتی مانند قارچ‌ها، باکتری‌ها، حشره‌ها، کنه‌ها، نماتدها، جوندگان و علف‌های هرز می‌باشند که به محصول‌های کشاورزی خسارت می‌رسانند. در مبارزه با آفت‌ها باید به سه مورد نوع آفت، میزبان حساس و محیط مناسب برای رشد آفت توجه شود.

مبارزه شیمیایی

به طور سنتی، مواد شیمیایی یکی از روش‌های اصلی مبارزه با آفت‌ها بوده‌اند. گرچه به دلیل دشواری‌هایی مانند هزینه، مقاومت آفت و مشکل‌های زیست‌محیطی، روش‌های غیرشیمیایی مبارزه با آفت بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. با این که مدت نگهداری، بسته به نوع مواد شیمیایی متفاوت است، بسیاری از مواد شیمیایی آبگونه را می‌توان به خوبی به مدت 2 سال و مواد شیمیایی خشک را دست کم به مدت 3 تا 5 سال در انبار نگهداری کرد. بسیاری از حشره‌ها و قارچ‌ها به یک یا چند آفت‌کش مقاوم می‌شوند. مقاومت به آفت‌کش از آن جا به وجود می‌آید که هر آفت‌کش به ندرت می‌تواند یک حشره یا آفت را 100% از بین ببرد. برای مثال، پس از اولین کاربرد، ممکن است 95-90% از هر جمعیت زنده را از بین برود و بقیه 10-5% دیگر، به خاطر پوشش ناکامل حشره‌کش و یا غلظت نامناسب آن زنده بمانند. هنگامی که این آفت‌های مقاوم تولید مثل می‌کنند، شماری از آن‌ها هم مقاوم می‌باشند. از این رو کاربرد بعدی همین آفت‌کش ممکن است فقط تا 85-80% نسل بعدی را از بین ببرد. این فرایند ادامه می‌یابد تا زمانی که آفت‌کش تا حد زیادی بی‌اثر شود. احتمال مقاومت به آفت‌کش را می‌توان با عوض کردن مواد شیمیایی در هر نوبت سمپاشی، کاهش داد. زیرا آفت‌هایی که به یک آفت‌کش مقاومند به احتمال، به آفت‌کش‌هایی که به این گروه شیمیایی تعلق ندارند، مقاوم نیستند.

موثر نبودن آفت‌کش

چنانچه کاربرد یک آفت‌کش موثر واقع نشد ممکن است به دلایل مختلفی باشد که عبارتند از پوشش ندادن سم به اندازه کافی، کاربرد آفت‌کش نادرست، به هم زده نشدن محلول در برخی از آفت‌کش‌ها، زمان نامناسب سمپاشی، فاصله زیاد بین دو سمپاشی، شسته شدن آفت‌کش به وسیله باران یا آبیاری، آمیختن آفت‌کش‌های ناسازگار با هم، کم بودن غلظت سم، کهنه بودن آفت‌کش و مقاوم بودن حشره به آفت‌کش.

مسمومیت گیاه با سم و آفت‌کش

امکان مسمومیت گیاهی با کاربرد مواد شیمیایی و تنظیم کننده‌های رشد گیاهی وجود دارد. پیش از به کارگیری مواد شیمیایی روی گیاهان باید برچسب ماده شیمیایی را کنترل نمود، تا مشخص شود که این ماده شیمیایی برای گیاهی که مصرف می‌شود، مناسب است. بافت سوختگی در حاشیه برگ‌ها، لکه‌ها یا تکه‌های بافت سوخته بی سبزینه یا رنگ پریده شدن جوانه‌ها، گل‌ها و برگ‌های جوان، از نشانه‌های مسمومیت گیاهی می‌باشند.

گروه بندی آفت‌ها

به طور کلی می‌توان جاندارانی را که به گیاهان خسارت وارد می‌کنند، به گروه‌های بندپایان، مهره داران، بیماری‌زاها و علف‌های هرز تقسیم نمود. با این که نتیجه فعالیت همه گروه‌ها کم و یا نابود شدن محصول و بالا رفتن هزینه تولید است، هر گروه با شیوه‌ی ویژه خود خسارت‌هایی وارد می‌کند. استفاده از سموم در سطح خانگی و یا در مزارع و باغات بسیار رایج شده است. آسیبی که این مواد در اثر استفاده اشتباه به محیط زیست و انسان وارد می‌کند بر همه مشهود است. بنابراین برای انتخاب سم و آفت‌کش مناسب باید شناخت بیشتری از انواع مهاجمین پیدا کرد. در ادامه به طور کلی با دسته بندی آفات و بیماری‌ها آشنا می‌شوید تا هنگام بروز مشکل به طور دقیق‌تری عامل آن را شناسایی کنید.

بندپایان و مهره‌داران

آن‌چه در کشاورزی ایران، آفات گفته می‌شود عبارت است از جانورانی که با تغذیه از پیکرۀ گیاهان و یا از شیره پرورده و مواد درون سلول‌های آن‌ها موجب مرگ گیاه و با کاهش کمیت یا کیفیت فرآورده‌های گیاهی می‌گردند. مهم‌ترین آن‌ها به دو گروه بندپایان و مهره‌داران تقسیم می‌شوند. بندپایان با داشتن اسکلت خارجی از جنس کیتین، تقارن دو سویه بدن و پاهای بند بند مشخص می‌شوند.

حشره‌ها

حشره‌ها حدود 90% از گونه‌های بندپایان را تشکیل می‌دهند. این‌ها دارای سه جفت پا و بدنی سه قسمتی متشکل از سر و سینه و دم و یک جفت شاخک هستند. حشرات به تقریب همگی تخم‌گذار و بالدار هستند. حشره‌ها در سر، شاخک، چشم و قطعات دهانی دارند، در حالی که بال‌ها و پاها به سینه متصل هستند. برحسب شکل و چگونگی کار قطعه‌های دهانی، که به طور مستقیم بر شیوه تغذیه و در نتیجه بر روش مبارزه با حشره‌ها تاثیر میگذارند، حشرات به دو دستۀ جونده و مکنده تقسیم می‌شوند.

حشره‌های جونده

حشره‌های جونده که مهم‌ترین آن‌ها شب‌پره، پروانه، سوسک، مگس و زنبور است. ساقه، برگ، میوه یا بخش‌های زیرزمینی گیاه را می‌جوند. حملۀ حشرات جونده تنها به محل ویژه‌ای از گیاه نیست و بخش‌های داخلی ساقه و یا اندام‌های هوایی را می‌جوند. گاهی تا زمانی که خسارت شدید و گیاه به شدت ضعیف نشده باشد میزان حمله مشخص نخواهد شد. گروهی از حشرات جونده تنها به میوه حمله‌ور شده و در آن‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. در نتیجه افزون بر خسارت لارو، میوه‌ها به دلیل آلوده شدن به قارچ‌ها و باکتری‌ها دچار فساد شده و گاهی نیز ریزش می‌کنند.

حشره‌های مکنده

حشره‌های مکنده مانند زنجره، شپشک، شته، تریپس و پسیل با قطعات دهانی خرطوم مانندی که وارد سلول گیاه می‌کنند از شیره گیاه تغذیه کرده و آن را ضعیف می‌کنند. این حشرات در تمام طول عمر خود از شیره گیاهی تغذیه کرده و موجب ایجاد نشانه‌هایی مانند لوله شدن برگ، زرد و ضعیف شدن گیاه و بدریخت شدن آن می‌گردند. همان‌طور که می‌دانید این علائم مشابه علائمی است که گیاه در کمبود برخی عناصر از خود نشان می‌دهد. برای تشخیص دقیق‌تر مطلب کود و تغذیه را مطالعه کنید. برخی حشرات مکنده مانند شته از خود شیره چسبناکی ترشح می‌کنند که موجب جلب مورچه‌ها یا محل مناسبی برای رشد قارچ می‌شود.

کنه‌ها

کنه‌های گیاهی بالغ چهار پا دارند و برخلاف حشرات، شاخک، بال و سر جداگانه ندارند. کنه‌ها قطعات دهانی مکنده دارند و از شیره گیاه تغذیه می‌کنند. علائم حملۀ کنه‌ها زرد شدن و ریزش برگ‌ها، کاهش رشد میوه و از بین رفتن تدریجی گیاه است. کنه‌ها روی شاخه‌های سبز، گل، میوه و برگ تار تنیده و سبب تجمع گرد و غبار می‌شوند. بنابراین تشخیص وجود کنه در این مرحله بسیار آسان است. سم‌پاشی برای از بین بردن کنه‌ها باید از اول بهار پیش از باز شدن جوانه‌ها شروع شود. بیدرین، تدیون و کلتان از کنه‌کش‌های مورد استفاده در ایران هستند.

بیماری‌زاها

بیماری به روند غیر عادی در زیست موجود زنده بر اثر تحریک عامل بیماری‌زا گفته می‌شود. بیماری‌زاهای گیاهی را به شش گروه کلی تقسیم می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها قارچ، ویروس و باکتری می‌باشد.

علف های هرز

علف هرز به گیاهی گفته می‌شود که در جایی به طور ناخواسته رشد کند. بدین ترتیب بوتۀ هندوانه روییده در مزرعه سیب زمینی نیز علف هرز محسوب می‌شود. خسارت علف‌های هرز در اغلب موارد محسوس نیست. علف هرز به رقابت غذایی با گیاه اصلی می‌پردازد و گاهی مواد مسموم کننده در خاک ترشح می‌کند. در صفحۀ علف‌کش‌ها بیشتر مطالعه کنید.

انواع آفات گیاهان آپارتمانی

زمانی که گیاهان در باغچه نگهداری می‌شوند جمعیت آفات به طور عمومی کمتر هستند؛ و دلیل آن وجود شکارچی‌های طبیعی و گردش هوای بهتر در فضای باز است. با قرار دادن گیاه در فضای داخلی خبری از شکارچی‌های طبیعی نبوده، شرایط محیطی دما و رطوبت مطلوب آفات نیست و تعداد گیاه در مقایسه با فضای باز بسیار کمتر است. در میان تعداد بی شمار آفات گیاهان برخی از آن‌ها بیشتر تکرار می‌شوند. با شناخت نشانۀ این آفات و راه مبارزه با آن‌ها در مراحل اولیه می‌توان از گسترش آن‌ جلوگیری کرده و گیاه را از مرگ نجات داد.

خرید سم و آفت کش

در صورتی که عارضه‌ای برای گیاه شما به وجود می‌آید ابتدا به خوبی آن را بررسی کنید تا عامل ایجاد آن شناخته شود. پس از مشخص شدن منبع در قدم اول تلاش کنید بدون استفاده از سموم شیمیایی آفت یا بیماری را مدیریت کنید در قدم بعدی از سموم شیمیایی کمک بگیرید. برای خرید سم یا آفت‌کش‌های گیاهان آپارتمانی، باغچه‌ای و باغات و مزارع با مشاورین  گیاهامی مشورت کنید تا از به کار بردن سم بیش از اندازه و یا اشتباه جلوگیری کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحۀ مربوط به حشره‌کش‌ها، علف‌کش و قارچ‌کش مراجعه کنید.