کود و تغذیه: خرید انواع کود و مواد مغذی ویژه گیاهان آپارتمانی و باغچه‌ای

کود و تغذیه

گیاهان نیز مانند انسان‌ها برای رشد و نمو به مواد غذایی نیاز دارند. فتوسنتز تامین کنندۀ هیدروکربن است و به علاوه لازم است عناصر معدنی خاصی از محیط ریشه جذب گیاه شود. در کشاورزی و یا نگهداری از گل و گیاهان زینتی هدف دریافت بالاترین عملکرد گیاه در واحد سطح است. اگر یک گلدان شمعدانی در حیاط یا یک آگلونما در خانه دارید احتمالا ترجیح می‌دهید بیشترین تعداد گل و برگ با بهترین کیفیت را مشاهده کنید. کشاورزان نیز به همین شکل انتظار برداشت بیشترین محصول را دارند. کوددهی موثرترین و سریعترین راه برای حصول این نتایج است؛ البته که فعالیت‌هایی پیش از کوددهی و به طور موازی با آن باید انجام شود. امروزه بسیاری از کودهای تجاری مناسب گیاهان آپارتمانی و باغچه‌ای موجود است.

کود شیمیایی چیست؟

اصطلاح کود شیمیایی به تعدادی از ترکیبات مصنوعی اشاره دارد که به طور مشخص برای افزایش عملکرد گیاه تولید می‌شوند. کودهای شیمیایی می‌توانند ترکیبی از عناصر مختلف، یا بر پایۀ یک عنصر مشخص باشند. هر یک از کودهای شیمیایی که در اشکال مختلف گرانوله، پودر یا مایع تولید می‌شوند برای هدف خاصی فرموله شده‌اند. کودهایی که بر پایۀ یک عنصر باشند حاوی دیگر عناصر به مقدار بسیار کم خواهند بود؛ کودهای پتاسه، فسفره یا نیتروژنه از این دست هستند. کودهای شیمیایی با ترکیبات پیچیده‌تر و برای چند هدف، اغلب شامل فسفات آمونیوم، نیتروفسفات، پتاسیم و سایر مواد مغذی هستند. در این مطلب به طور کلی با عناصر و نقش آن‌ها در گیاه آشنا خواهید شد. اگر به دنبال راهی برای بهبود عملکرد گیاهان خود هستید باید کوددهی را در برنامه نگهداری از آن‌ها در نظر بگیرید. انتخاب نوع کود بسته به شرایط و هدف شما است اما اگر سرعت بهبود وضعیت گیاهان در اولویت شماست باید در دسته‌بندی کودهای شیمیایی به دنبال منبع غذایی گیاه خود باشید

علائم کمبود عناصر در گیاه

علائم کمبود نیتروژن

نیتروژن به صورت نیترات و آمونیوم توسط گیاه جذب می‌شود. نیتروژن در خاک کاملا متحرک است بنابراین علائم کمبود آن از برگ‌های پیر شروع می‌شود و در صورت شدت یافتن در برگ‌های جوان نیز مشاهده می‌شود. کم سبزینگی برگ‌ها و کم رنگ‌ شدن آن‌ها، به خصوص برگ‌های پایینی –برگ‌های پیرتر- و همچنین ریزش یا ارغوانی رنگ شدن برگ‌های پیر از نشانه‌های کمبود نیتروژن است. وجود حاشیه‌های زرد و بافت مرده به ویژه در برگ‌های پیرتر و پیچیدگی این برگ‌ها به طرف بالا یا پایین از دیگر نشانه‌ها است. بروز بافت مردگی در نوک ریشه‌ها می‌تواند از نشانه‌های بیش‌بود یا مسمومیت آمونیومی باشد.

علائم کمبود فسفر

فسفر نسبت به نیتروژن به مقدار کمتری در گیاه مصرف می‌شود. کوتولگی گیاه، برگساره‌ی تیره یا ارغوانی، کم سبزینگی و بافت مردگی در برگ‌های پیر از علائم کمبود فسفر در گیاه است. نکتۀ بسیار مهم در افزودن کود فسفره به خاک در نظر گرفتن رابطۀ این عنصر با آهن است. افزایش فسفر سبب کمبود آهن شده و بیش‌بود آهن سبب کمبود فسفر می‌شود.

علائم کمبود پتاسیم

با وجود اهمیت زیادی که پتاسیم دارد هنوز نقش اصلی آن در گیاه به طور کامل مشخص نیست. البته که ضرورت حضور پتاسیم در فتوسنتز، تهیه قند و فعال ساختن آنزیم‌ها اثبات شده است. زیاد بودن پتاسیم می‌تواند کمبود نیتروژن، کلسیم و منیزیم را افزایش دهد. کم سبزینه شدن لبه‌های برگ و پس از آن به سرعت بافت مرده شدن و همچنین ایجاد لکه‌های بافت مرده در سراسر گیاه و به خصوص برگ‌های پیرتر از نشانه‌های کمبود فسفر است.

علائم کمبود کلسیم

استحکام گیاه به دلیل حضور کلسیم در لایه میانی دیواره سلولی برگ است. نقش کلسیم در واقع متصل ساختن سلولها به یکدیگر است. این ماده به دلیل غیر قابل انتقال بودنش در بافت‌ها باید دائم در اختیار گیاه قرار گیرد. کلسیم غیر متحرک بوده و علائم کمبود آن ابتدا از برگ‌های جوان آغاز می‌شود. بد شکلی و پیچیده شدن برگ‌های جوان به طرف پایین و زرد یا برنزی شدن لبه‌های آن‌ها و هم‌چنین کوتوله شدن گیاه و ریزش گل و گلبرگ‌ها از علائم کمبود کلسیم است. بیش‌بود کلسیم می‌تواند سبب کمبود پتاسیم و منیزیم شود بنابراین کنترل مقدار کود کلسیم بسیار ضروری است.

علائم کمبود منیزیم

منیزیوم در تولید کلروفیل به کار می‌رود بنابراین در فتوسنتز نقش دارد. منیزیم به راحتی از خاک شسته شده و از دسترس گیاه خارج می‌شود. بنابراین در آبیاری‌های غرقابی و متوالی کمبود منیزیم نیز به گیاه آسیب خواهد رساند. منیزیم از عناصر متحرک در گیاه است بنابراین کمبود آن از برگ‌های پیر آغاز می‌شود. کمبود منیزیم کم سبزینگی و رنگ پریدگی بین رگبرگی و در موارد حاد زردی و قهوه‌ای شدن کل برگ را سبب می‌شود

علائم کمبود گوگرد

کمبود گوگرد در گیاه به ندرت دیده می‌شود چرا که در بسیاری از کودها وجود داشته و هم‌چنین از دی اکسید گوگرد هوا قابل جذب است. گوگرد در ساخت پروتئین و اسیدهای آمینه به کار می‌رود. کمبود آن در برخی گیاهان نشانه‌هایی مشترک با کمبود نیتروژن دارد. کم سبزینه شدن تمام گیاه از اصلی‌ترین علائم کمبود گوگرد است با این تفاوت که علائم از برگ‌های جوان آغاز می‌شود.

علائم کمبود آهن

آهن در سوخت و ساز گیاه، تولید سبزینه، تنفس، فتوسنتز و فعالیت‌های آنزیمی به کار می‌رود. آهن عنصری غیر متحرک است بنابراین علائم کمبود آن از برگ‌های جوان آغاز می شود. بین رگبرگ‌های گیاه حالت زردی و رنگ پریدگی بروز می‌دهد و در موارد شدیدتر برگ به رنگ سفید در می‌آید . به تدریج می‌میرد. پیش از انجام تیمار برای رفع کمبود آهن باید  محیط کشت بررسی شود؛ آهن در محیط قلیایی از دسترس گیاه خارج می‌شود.

علائم کمبود منگنز

وجود منگنز برای بسیاری از فعالیت‌های گیاه ضروری است. منگنز در خاک‌های اسیدی در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. این عنصر غیر متحرک است و علائم کمبود آن بسیار به کمبود آهن شباهت دارد، با این تفاوت که در کمبود شدید منگنز شاهد لکه‌های بافت مرده را روی برگ شاهد خواهیم بود. همچنین کاهش رشد و گلدهی از عوارض کمبود منگنز است. در خاک‌های خیلی اسیدی به دلیل بالا رفتن بسیار زیاد جذب منگنز توسط گیاه، مسمومیت منگنز با علائم لکه‌های بافت مرده در حاشیۀ برگ‌های پیرتر، بروز خواهد کرد. منگنز مستقیما از طریق برگ نیز جذب می‌شود.

علائم کمبود روی

روی در تشکیل و فعالیت آنزیم‌ها و تولید پروتئین موثر است. این عنصر در بسیاری از قارچ‌کش‌ها حضور دارد. کمبود روی سبب توقف رشد گیاه و عدم تشکیل بذر می‌شود. کوتولگی کلی گیاه و کوچک ماندن برگ‌ها نیز از علائم کمبود روی است.

علائم کمبود مس

مس به مقدار بسیار کم در تولید پروتئین و کربوهیدرات‌ به کار می‌رود. هر چه خاک اسیدی‌تر باشد جذب مس برای گیاه آسان‌تر خواهد بود. کم رنگ شدن بین رگ‌برگ‌ها و سبز ماندن لبه‌ی برگ‌ها از علائم کمبود مس است.

علائم کمبود بر

کمبود بر موجب توقف رشد و خشکیدگی سرشاخه‌ها و ریشه‌ها می‌گردد. برگ‌ها ضخیم و شکننده می‌شوند، گلدهی کاهش یافته و تبدیل گل به میوه به علت رشد نکردم لوله گرده کم می‌گردد. بد شکلی برگ، گل، دمبرگ و ساقه و هم‌چنین کم‌سبزینگی در برگ‌های جوان از علائم کمبود بر هستند. کمبود بر سبب عدم رشد طولی شاخه و تشکیل تعداد بسیار زیادی شاخه‌ی جانبی می‌شود.

علائم کمبود مولیبدن

مولیبدن بیشتر برای احیای نیتروژن مورد نیاز گیاه می‌باشد. مولیبدن در خاک‌های قلیایی بیشتر از خاک‌های اسیدی برای گیاه قابل استفاده است. علائم کمبود آن در ابتدا بسیار شبیه به کمبود نیتروژن است؛ کم سبزینه شدن برگ‌های پیر. اما در ادامه کم سبزینگی به کل پهنک برگ گسترش پیدا کرده و برگ رو به بالا پیچیده می‌شود.

کود سه بیست چیست؟

احتمالا بیشترین اصطلاحی که در جهان کود و تغذیه با آن مواجه شده‌اید کود سه بیست بوده. این کود در واقع ترکیبی از عناصر مختلف است اما عمده‌ی محتوای آن مربوط به سه عنصر پر مصرف گیاه یعنی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است. اعدادی که روی کود‌های NPK درج می‌شوند به ترتیب نشان‌دهندۀ سهم هر عنصر در تشکیل کود مورد نظر است؛ برای مثال 20-20-20 از هر سه عنصر به مقدار مساوی داراست و کود 30-10-20 مقدار بیشتری پتاسیم داشته و برای تقویت ریشه به کار می‌رود. با توجه به نوع گیاه و نیاز آن می‌توان از میان این کودها و درصدهای متفاوت آن انتخاب کرد.

فاکتورهای موثر جذب عناصر

گاهی علیرغم حضور عناصر غذایی در خاک گیاه توان جذب آن‌ها را ندارد چرا که شرایط محیطی ریشه مطلوب نیست. در ادامه عوامل موثر بر جذب عناصر را مطالعه کنید.

اسیدیته خاک

در  بسیار بالا یا پایین عناصر غذایی با سایر مواد شیمیایی خاک ترکیب شده و از دسترس ریشه خارج می‌شوند. در اسیدی جذب کلسیم، منیزیم، گوگرد و مولیبدون کاهش می‌یابد. در قلیایی جذب فسفر، آهن، منگنز، روی، مس و بر کاهش می‌یابد. بنابراین همانطور که پیش‌تر گفتیم علیرغم وجود عناصر در خاک شرایط محیطی ریشه اجازه‌ی جذب عناصر را نمی‌دهد. در این صورت اصلاح خاک در اولویت است.

اسیدیته آب

کیفیت آب آبیاری در سیستم کود آبیاری بسیار مهم است.  مناسب آب آبیاری 8/5-6/5 است. جذب عناصر کم مصرف در آب قلیایی کاهش یافته و در آب اسیدی ایجاد سمیت می‌کند.

شوری خاک

نمک‌های قابل حل ترکیبات شیمیایی هستند که در محلول خاک حل می‌شوند و ممکن است برای گیاه مفید یا مضر باشند. کودهایی که به خاک داده می‌شوند به مقادیر مختلف سبب افزایش میزان شوری خاک می‌شوند.

بافت خاک

در صورتی که تهویه هوا به خوبی در خاک صورت نگرفته و جریان آب مختل شود ریشه به راحتی در خاک توسعه نمی‌یابد، ریشه‌های مویین نیاز دارند به راحتی در خاک حرکت کرده و به اعماق آن نفوذ کنند. ریشه‌هایی که دچار کمبود اکسیژن شوند به سطح خاک رفته و از جذب عناصر باز می‌مانند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بافت خاک و روش‌های اصلاح آن به دسته‌بندی بستر کاشت مراجعه کنید.

نور دریافتی گیاه

در شرایطی که تمام عوامل مانند شرایط خاک، رطوبت و دما در حد مطلوب باشد بدون حضور نور در شدت مطلوب، فتوسنتز انجام نخواهد شد. نور کم باعث کاهش فتوسنتز و نور زیاد سبب صدمه به کلروپلاست و باز هم کاهش فتوسنتز می‌شود بنابراین شدت نور بر میزان فتوسنتز و در نتیجه ارتفاع گیاه، گلدهی، رنگ برگ‌ها و رشد گیاه موثر است.

سیستم آبیاری

گاهی کم‌آبی در گیاهان به صورت علائمی مانند توقف رشد، کوچکتر شدن برگ‌ها، کوتاه شدن فاصله میان گره، بد شکل شدن برگ‌ها، سوختگی حاشیه برگ و ریزش برگ مشاهده می‌شود. پر آبی نیز علائمی مانند افزایش ارتفاع گیاه، آبدار شدن ساقه، نرم و شکننده شدن، پژمردگی، کمبود اکسیژن ریشه، عدم جذب مواد غذایی و در نهایت مرگ گیاه را نشان می‌دهد.

همانطور که متوجه شدید علائم کمبود برخی از عناصر با عوارض نامطلوب بودن فاکتورهای بالا یکسان هستند. نتیجه اینکه پیش از کوددهی هر یک از این عوامل را بررسی و رفع کنید. اگر مشکلاتی در بخش بافت خاک یا کمبود اکسیژن ریشه وجود دارد با مراجعه به صفحه بستر کشت و مطالعۀ مطالب پیش از کوددهی به اصلاح خاک بپردازید یا از خدمات مشاوره رایگان تیم گیاهامی کمک بگیرید.

نکات مهم در مصرف کود 

استفاده صحیح از کودهای شیمیایی روشی مقرون به صرفه برای تولید محصول بیشتر در زمان و مساحت کمتر است. دقت در میزان مصرف بر اساس توصیۀ انجام شده از ایجاد صدمه به گیاه و سوختگی ناشی از مصرف غلظت بالا جلوگیری می‌کند. استفاده بیش از اندازه از کود شیمیایی می‌تواند سبب تخریب خاک شود؛ تغییرات شدید بر اسیدیته خاک، از بین بردن میکروارگانیسم‌های خاک و تاثیر بر بافت خاک مشکلاتی هستند که استفاده غیر اصولی از کود شیمیایی به وجود خواهد آورد. در صورت مصرف زیاد کود شیمیایی 4-3 مرتبه آبشویی هر کدام به فاصله نیم ساعت سبب خروج کودهای حل شده و نمک‌های تجمع یافته می‌شود. از طرف دیگر آبشویی گیاهان آپارتمانی هر 6-3 ماه یکبار توصیه می‌شود که از تجمع نمک‌ها در خاک و سطح خاک گلدان می‌کاهد.

الگوی مناسب کوددهی گیاهان آپارتمانی:

1. میزان کود دهی :

   در استفاده از کودهای تقویتی، رعایت اعتدال ضروری است.این تصور که هر چقدر به گیاهمان کود بیشتری بدهیم، رشد بهتری خواهد داشت، کاملا غلط است. همانطور که گیاه ممکن است دچار کمبود مواد غذایی شود، از طرفی هم امکان بیش بود یا مسمومیت برای گیاه هست. پس برای مصرف حتما به شیوه و میزان درج شده روی بسته بندی دقت کنید.

2. شروع کود دهی:

   در صورتی که گیاه را تازه خریداری کرده اید و یا به تازگی خاک گلدان آن را تعویض کرده اید، بهتر است که حدود یک ماه از کوددهی خودداری کنید تا گیاه به شرایط جدید رشد خود عادت کند، و از شوک دوباره ریشه جلوگیری شود.

3. زمان کود دهی:

   بهترین زمان برای کود دهی فصل رشد گیاه یعنی در بهار و تابستان است. البته فصول پاییز و زمستان گیاه به کود کمتری نیاز دارد. توجه به این نکته بسیار مهم است که گیاه را از روال طبیعی حیات خود خارج نکنید، اگر از فصلهای قبل کود دهی را آغاز کرده اید در فصل های سرد این روند را متوقف نکنید، فقط کافی است که از غلظت کود کم کنید. به روش مصرف روی بسته توجه کنید.

4. فواصل کود دهی:

   همان طور که قبلا هم اشاره کردیم، الگوی کوددهی در فصول مختلف متفاوت است، در فصل های مختلف فاصله بین دو کود دهی باید طوری تنطیم شود که در نتیجه رشد گیاه را به همرا داشته باشد. هر دو هفته یکبار اصولا بهترین فاصله بین دو کوددهی است.

خرید کود گیاهان آپارتمانی و باغچه ای

در میان تعداد بی شمار کودهای شیمیایی انتخاب کود متناسب با نیاز گیاه نیز دقت بسیاری می‌طلبد. بهترین روش پیشرفت قدم به قدم و انتخاب مناسب است. ابتدا نوع ناهنجاری را مشخص کنید سپس منشاء آن را بیابید. به این منظور ابتدا فاکتورهای موثر بر جذب را بررسی کنید و پس از حصول اطمینان از مطلوب بودن آن‌ها به سراغ مشاهده‌ و تطبیق علائم کمبود بروید. در نهایت از میان دسته‌بندی‌ها نزدیک‌ترین کود به نیاز گیاه را انتخاب کنید. برای خریدی مطمئن و اجتناب از آسیب به گیاه توصیه می‌کنیم از مشاوران گیاهامی مشورت بگیرید. کودهایی که برای مصارف خانگی ارائه می‌شوند معمولا در یکی از این دسته‌بندی‌ها قرار می‌گیرند:

• کود گیاهان آپارتمانی
• کود گیاهان گلدار
• ‌ کود کاکتوس و ساکولنت
• کود بونسای
• کود گیاهان باغچه‌ای
• کود بامبو
• بهبود دهنده
• کودهای NPK