معرفی انواع بستر کاشت گیاهان

عده‌ی زیادی از علاقه‌مندانِ گل و گیاه در جستجوهای روزانه‌ی خود با عبارت‌های "بهترین خاک برای آپارتمانی"، "بهترین مارک خاک آماده برای گلدان" یا "معرفی انواع خاک گلدان" مواجه می‌شوند. به جای توضیحات گیج‌کننده برای معرفی بهترین ترکیب خاک گلدان و بهترین بستر کشت بهتر است علاقه‌مندان با ویژگی‌های یک بستر کشت خوب و با کیفیت آشنا شوند تا در ادامه خاک مناسب برای گیاهان آپارتمانی و خانگی خود را تهیه کنند.

شیوۀ رشد و میزان محصول گیاهان توسط دو گروه از عوامل کنترل می‌شود؛ این دو گروه عبارتند از عوامل ارثی یا ژنتیکی و عوامل محیطی. عوامل ارثی در واقع همان استعداد و پتانسیل گیاه هستند که تاثیر بسیاری بر کمیت و کیفیت رشد و بازدهی دارند. اما عامل دوم که شرایط محیطی است در واقع زمینۀ شکوفا شدن استعداد و بروز ویژگی‌های ارثی گیاه را فراهم می‌آورد. بنابراین کاشت بهترین گیاهان در بستر کشت نامناسب نتیجۀ مطلوبی نخواهد داشت. مهم‌ترین عوامل محیطی موثر در رشد گیاهان عبارتند از بستر کاشت گیاه یا در واقع همان محیط ریشه، انرژی تابشی یا نور و هوا. برخلاف دو عامل دیگر کیفیت بستر تا حد زیادی قابل کنترل است. در این مطلب به طور مشخص در زمینه‌ی اجزا بستر کاشت و وظایف آن صحبت می‌کنیم تا در انتها بهترین خاک برای گیاه خود را بتوانید با خیالی آسوده انتخاب کنید.

ویژگی‌های بستر کاشت

بستر باید این توانایی را داشته باشد که برای ریشه‌ها آب‌وهوا تامین کند، اسیدیته مناسب و ثبات داشته باشد. در ادامه عواملی که این ویژگی‌ها را تشدید یا تعدیل می‌کنند معرفی می‌کنیم:

تامین آب و هوا

حتما بارها واژه‌های تخلخل، تهویه و زهکشی را در کنار نام بستر کشت شنیده‌اید. این ویژگی رابطۀ مستقیم با تامین آب و هوای مورد نیاز ریشه دارد. در بستر کشت منافذ و فضاهایی با ابعاد مختلف وجود دارد که محل جریان آب‌وهوا است. پس از آبیاری گیاه تقریبا تمامی این منافذ پر می‌شوند. بعد از گذشت مدت زمانی بخشی از آب که در منافذ بزرگتر قرار گرفته به دلیل نیروی جاذبه از بستر کشت یا گلدان خارج شده و جای آن را هوا پر می‌کند. در این مرحله گیاه باید از آبی که در منافد کوچک بستر باقی مانده تغذیه کند. آب موجود در منافذ کوچک نیز به دو دستۀ در دسترس و غیر قابل دسترس تقسیم می‌شوند. اگر اجزا بستر کشت از ذرات بسیار ریز تشکیل شده باشد تمام آب موجود در بستر با خاصیت موئینگی (نیروی چسبندگی سطحی بین ذرات) به ذرات خاک چسبیده و برای ریشه گیاه غیر قابل دسترس خواهند بود. بهترین ترکیب خاک گلدان ترکیبی است که در آن  توازنی میان منافذ موئین (منافذ بسیار ریز) و غیرموئین (منافذ بزرگتر) وجود داشته باشد. به همین دلیل وجود موادی مانند پرلیت یا پوکه معدنی در بستر کشت ضروری است.

اسیدیته بستر کشت

اسیدیته که با نام PH آن را می‌شناسیم در واقع میزان اسیدی یا قلیایی بودن بستر کشت را نشان می‌دهد. مقدار PH بر دسترسی ریشه به مواد غذایی تاثیر می‌گذارد. گاهی افراد علیرغم افزودن مقدار زیادی کود شیمیایی یا ارگانیک به خاک گلدان یا باغچه بهبودی در وضعیت رشد و عملکرد گیاه مشاهده نمی‌کنند یکی از دلایل اصلی عدم تنظیم PH در نقطۀ مطلوب گیاه است. مقدار PH توصیه شده برای هر گونه گیاهی متفاوت است اما به طور کلی تنظیم PH برای بستر کشت خاکی 6/2 تا 6/8 توصیه می‌شود. برای مثال اگر علی‌رغم تامین آهن مورد نیاز گیاه شاهد زردی بین رگبرگی برگ‌ها بودید احتمالا PH بستر کشت بالاتر از حد توصیه شده قرار گرفته است. هم‌چنین در PH نامناسب جذب آب توسط ریشه نیز مشکل خواهد بود و با وجود آبیاری صحیح، گیاه علائم کمبود آب را بروز می‌دهد. دراین حالت اصلاح خاک به کمک موادی مانند هیومیک اسید یا پیتماس، که در فروشگاه‌های کشاورزی از جمله گیاهامی در دسترس است، امکان‌پذیر خواهدبود.

مواد تشکیل دهنده بستر کشت

خاک  

به‌طور کلی خاک از مواد کانی، مواد آلی، هوا، آب و میکروارگانیسم‌ها تشکیل شده است. در ادامه با هم اجزای خاک را بیشتر می‌شناسیم:

مواد آلی    

مواد آلی در واقع همان بخش غذایی بستر کاشت هستند. موادی که بر پایۀ کربن هستند ماده آلی نام می‌گیرند. تمام موجودات زنده پس از تجزیه می‌توانند به صورت ماده آلی به طبیعت باز گردند بنابراین تمامی بقایای جانوران و گیاهان در دنیای کشاورزی ماده آلی محسوب شده و گیاخاک نام می‌گیرد. دو منبع مهم ماده آلی در بستر کشت را در ادامه معرفی می‌کنیم.

کودهای دامی

دستۀ کود دامی در برگیرندۀ مدفوع و ادرار چارپایان، پرندگان، پودر استخوان، خون، مواد زاید کشتارگاه، گوشت، شاخ، سم، مدفوع و ادرار انسانی است. این مواد نه تنها ویژگی‌های فیزیکی خاک را بهبود می‌بخشد بلکه در تقویت خاک و تکمیل ویژگی‌های شیمیایی آن نیز بسیار موثر است.

کودهای گیاهی

خاکبرگ از مهم‌ترین کودهای گیاهی است که در جهان کشاورزی استفاده می‌شود. خاکبرگ از پوسیده شدن موادی مانند برگ گیاهان، چمن‌ها و هر باقیمانده گیاهی تشکیل می‌شود. خاکبرگ البته ارزش غذایی کمتری نسبت به کود دامی داشته و بیشتر به‌منظور بهبود بافت خاک به ترکیب بستر کاشت اضافه می‌شود. خاکبرگ به دلیل فرآیند تولیدی که دارد ممکن است حاوی بیماری، آفات و بذر علف هرز باشد بنابراین توصیه می‌شود حتما از خاکبرگ‌های استریل و بسته‌بندی شده استفاده کنید.

پیتماس

پیتماس عبارت است از باقیماندۀ گیاهان آبزی باتلاق‌ها و مرداب که زیر آب به حالت نیمه پوسیده و تجزیه شده به جا مانده است. این مواد پس از استخراج خرد شده و در ترکیب‌ خاک گلدان آپارتمانی و دیگر بسترهای کاشت استفاده می‌شود. پیتماس در چهار نوع پیت خزه اسفاگنوم، پیت خزه هیپنوم، پیت نی جگنی و پیت هوموس موجود است. پیتماسی که عموما در ایران استفاده می‌شود قهوه‌ای رنگ بوده و ظرفیت نگهداری آبی حدود 10 برابر وزن خشک خود دارد. این ماده اسیدی بوده و مقدار کمی نیتروژن دارد. فسفر و پتاسیم پیتماس ناچیز است بنابراین ارزش غذایی چندانی ندارد و به‌منظور نگهداری آب به ترکیب خاک گلدان اضافه می‌شود. با مطالعۀ ادامۀ مطلب و بخش پرلیت کاملا متوجه خواهید شد که تفاوت خاک پیتماس و پرلیت چیست.

کوکوپیت

کوکوپیت یا همان الیاف طبیعی که از میوه نارگیل استخراج می‌شود از مهم‌ترین اجزا بستر کشت است. کوکوپیت مرغوب مانند یک ضدقارچ عمل کرده و گیاه شما را از بیماری قارچی دور نگه می‌دارد همچنین کوکوپیت در برابر کپک نیز مقاوم است. علاوه بر این کوکوپیت پس از آبیاری، مقدار آب مازاد بر ظرفیت بستر کشت را جذب کرده و به آرامی آن را آزاد می‌کند تا در اختیار ریشه گیاه قرار گیرد. بنابراین نیاز به آبیاری را کاهش می‌دهد.

پرلیت

تقریبا در تمامی بسترهای کشت دانه‌های سفید رنگ پرلیت مشاهده می‌شود. این ماده ارزش غذایی ندارد اما عضو جدایی ناپذیر بستر کشت است. اما پرلیت چیست؟ پرلیت نام یک سنگ سیلیسی طبیعی است که هنگام داغ شدن در اثر انبساط و خروج ناگهانی آب از آن چهار تا بیست برابر حجم اولیه خود حجیم شود. از بهترین بسترها برای جوانه زنی بذر به شمار می‌رود و به حفظ آب و هوادهی بستر کشت کمک می‌کند. از فشرده شدن محیط ریشه و در نتیجه خفگی ریشه جلوگیری می‌کند. پرلیت PH خنثی دارد و عاری از هرگونه آلودگی، بیماری و بذر علف‌های هرز است. وجود پرلیت در بستر کشت نوسانات دما را به حداقل می‌رساند بنابراین در فصول سرد و گرم کمتر نگران تغییرات دمای ریشه گلهای آپارتمانی خود هستید. پرلیت سمیت یا خطر آتش سوزی ندارد.

مواد تشکیل دهنده بستر کشت که در بخش قبل معرفی شدند، می‌توانند درصدهای متفاوتی از محیط کشت را تشکیل دهند. ترکیب خاک گلدان شما در واقع باید متناسب با گیاهی که در آن قرار می‌دهید تهیه شود. اینکه ریشه گیاه چه مقدار رطوبت، هوا و تخلخل نیاز دارد و در چه محیطی زندگی خواهد کرد ترکیب خاک گلدان را مشخص می‌کند. در ادامه پرکاربردترین ترکیبات بستر کشت را معرفی می‌کنیم، این ترکیبات در وبسایت گیاهامی موجود هستند.

انواع خاک گلدان

مواد تشکیل دهندۀ بستر کاشت که در بخش قبل معرفی شدند، می‌توانند درصدهای متفاوتی از محیط کشت را تشکیل دهند. ترکیب خاک گلدان شما در واقع باید متناسب با گیاهی که در آن قرار می‌دهید تهیه شود. اینکه ریشه گیاه چه مقدار رطوبت، هوا و تخلخل نیاز دارد و در چه محیطی زندگی خواهد کرد ترکیب خاک گلدان را مشخص می‌کند. در ادامه پرکاربردترین ترکیبات بستر کشت را معرفی می‌کنیم، این ترکیبات در وبسایت گیاهامی موجود هستند.

خاک آماده کاشت

بستر کاشت‌هایی که با نام خاک آماده کاشت در فروشگاه‌های کشاورزی ارائه می‌شوند معمولا توان ایجاد محیطی برای رشد طیف وسیعی از انواع گیاه را دارند. این خاک‌ها معمولا بافت سبکی داشته و از کوکوپیت، پرلیت، خاک رس و ورمی کمپوست تشکیل می‌شوند. بهترین خاک برای کاشت هر گیاهی خاک متناسب با نیاز آن است اما اگر طیف وسیعی از انواع گلدان در خانه دارید و یا قصد کاشت سبزیجات و بذر دیگر  گیاهان را دارید انواع خاک آماده کاشت انتخاب مناسبی برای شما خواهد بود. تیم گیاهامی می‌تواند بستر مورد نیاز شما را به سراسر کشور ارسال کند؛ کافی است به بخش فروشگاه گیاهامی مراجعه کرده و در قسمت بستر کشت بهترین خاک برای گلدان خود را انتخاب کنید. 

خاک تخصصی

برخی گیاهان مانند انواع ساکولنت‌ها و یا به‌طور مشخص‌تر کاکتوس‌ها، ارکیده و گیاهان حساسی مانند بنفشه آفریقایی نیاز به ترکیب خاصی در بستر کشت خود دارند. حساسیت ریشه گیاه بنفشه به پوسیدگی یا نیاز کم کاکتوس به رطوبت در تعیین ترکیب بستر کشت این گیاهان موثر است. اگر در میان گیاهان خود بنفشه آفریقایی، ارکیده، بونسای یا کاکتوس دارید به راحتی می‌توانید در هر جای کشور که هستید از فروشگاه آنلاین گیاهامی خاک مخصوص هر یک از این گیاهان را تهیه کنید.

بهبود دهنده تهویه خاک

همانطور که در بخش ویژگی‌های بستر کشت گفتیم بهترین خاک برای گلدان‌های آپارتمانی بستری است که بتواند آب‌وهوای مورد نیاز ریشه را تامین کند. برخی مواد گیاهی یا گاهی مواد مصنوعی با اضافه شدن به بستر کشت سبب افزایش تخلخل آن و در نتیجه افزایش جریان آب‌وهوا می‌شود. با افزایش جریان آب‌وهوا رشد ریشه بهتر خواهد شد و رشد ریشه بهبود عملکرد کلی گیاه را به دنبال خواهد داشت. همچنین برخی بهبود دهنده‌های خاک مانند کوکوپیت به افزایش ظرفیت نگهداری آب بستر کشت کمک می‌کند.

سبک کننده خاک

سبک کننده‌های خاک در ترکیب‌های متفاوتی استفاده می‌شوند. گاهی سبک کننده‌هایی مانند پرلیت در ترکیب با کوکوپیت بهترین بسترها برای جوانه‌زنی بذر هستند. پرلیت سرعت جوانه‌زنی و ریشه‌دهی را افزایش می‌دهد، زهکشی بستر کشت را افزایش داده و برای بهبود بافت خاک‌های رسی استفاده می‌شود.

غنی کننده خاک

غنی‌کننده‌ها در واقع مواد آلی هستند که در بستر کشت نقش مواد غذایی را ایفا می‌کنند. انواع غنی‌کننده‌ها از جمله کودهای دامی و گیاهی که همگی متشکل از مواد آلی هستند در فروشگاه‌های کشاورزی به فروش می‌رسد. با توجه به نیاز گیاه و علائمی که از کمبود تعدادی از عناصر بروز می‌دهد می‌توان انواع کود و غنی کننده‌ها را تهیه . ورمی کمپوست‌ دسته‌ای بزرگ از غنی کننده‌های خاک است که از تجزیه مواد آلی توسط کرم خاکی تولید می‌شود، این غنی کننده سرشار از مواد غذایی بوده، به رشد گیاه کمک کرده و عملکرد را افزایش می‌دهد.

توصیه می‌شود هنگام تهیه خاک گلدان آپارتمانی منابع معتبری را انتخاب کنید چرا که بیماری و آلودگی‌های موجود در خاک‌های غیر استریل می‌تواند کودک شما، حیوانات خانگی و حتی دیگر گلدان‌های آپارتمانی شما را نیز آلوده کند. بسترهای کشت با بسته‌بندی‌ و نشان اعتبار بهترین گزینه برای استفاده در محیط‌های سربسته مانند اتاق، محل کار و یا زندگی هستند. با خرید خاک گلدان به صورت بسته‌بندی شده از  فروشگاه‌های کشاورزی معتبر می‌توانید ازعدم وجود بیماری‌های قارچی و مانند برخی بیماری‌های ویروسی اطمینان حاصل کنید. برای خرید محصولاتی مانند خاک کاکتوس و خرید خاک و کود مناسب برای سبزی کاری و یا اطلاع از قیمت خاک آماده کاشت به وبسایت فروشگاه گیاهامی مراجعه کنید.